ललितपुर– आज एघारौं विश्व माटो दिवसको सप्ताहव्यापी कार्यक्रम समापन गरिएको छ। यस वर्षको विश्व माटो दिवसको वैश्विक विषयवस्तु ूऋबचष्लन ायच क्यष्किस् ःभबकगचभ, ःयलष्तयच, ःबलबनभू अर्थात् ूमाटोको हेरचाहस् मापन, निगरानी, र व्यवस्थापनू रहेको छ। यस वर्षको उद्देश्य माटोको स्वास्थ्यमा ध्यान दिन र माटोको अवस्था माप्न, निगरानी गर्न र त्यसको उचित व्यवस्थापनका उपायहरूमा जोड दिनु हो।
विश्वभर माटोको समस्या र चुनौतीहरूस्
माटोको बिग्रिँदो अवस्था आज विश्वभर एक गम्भीर चिन्ताको विषय बनेको छ। संयुक्त राष्ट्रसंघका अनुसार, २०२४ मा माटोको बिग्रिँदाले विश्वव्यापी खाद्य सुरक्षा र पारिस्थितिकी तन्त्रलाई ठूलो खतरा निम्त्याएको छ। लगभग ३३५ माटो बिग्रिएको छ, र यो प्रतिशत आगामी वर्षहरूमा अझ बढ्न सक्ने चिन्ता रहेको छ।
आजको माटो स्वास्थ्य र संरक्षणको बारेमा विश्वभर व्यापक चिन्ता बढिरहेको छ। माटोको प्रदूषण, अत्यधिक उपयोग, भूमि नासमझी खेती र जलवायु परिवर्तनका कारण माटोको गुणस्तर दिनप्रतिदिन घट्दै गएको छ। यसका कारण खाद्य सुरक्षा, जल स्रोत र जैविक विविधता सबै प्रभावित भइरहेको छ।
२०२४ को विश्व माटो दिवसको उद्देश्य भनेको माटोको मापदण्ड र निगरानीमा ध्यान दिनु हो ताकि यसको दीगो व्यवस्थापनलाई सुनिश्चित गर्न सकियोस्। ःभबकगचभ, ःयलष्तयच, ःबलबनभ को भावनाले हामीलाई माटोको गुणस्तरको निगरानी राख्न र उचित उपायहरू अपनाउन प्रेरित गर्दछ।
नेपालमा पनि माटोको बिग्रिँदासँग जुझिरहेको छ। यहाँ माटोको उर्वरता घट्दो र माटोको क्षरण तीव्र हुँदै गएको छ। अति प्रयोग र रासायनिक मलको अत्यधिक उपयोगले माटोको स्वास्थ्यमा नकरात्मक असर पुर्याएको छ।
ललितपुरको कार्यक्रममा कृषि विभागको प्रांगणबाट र्याली सुरु भई जावलाखेलसम्म पुगेर पुनः कृषि विभागमा फर्केर औपचारिक समापन गरिएको थियो। र्यालीमा सहभागी नागरिक र समुदायले माटोको संरक्षण र यसको महत्वका लागि विभिन्न नारा र सन्देश दिएका थिए।
कार्यक्रममा प्रमुख वक्ता ग्रामिण उद्यम तथा आर्थिक विकास आयोजनाका प्रमुख डा। चन्द्र रिसालले माटोको अवस्थाबारे जानकारी प्रस्तुत गर्दै माटोको संरक्षणको आवश्यकता र यसको दिगो व्यवस्थापनको महत्वको बारेमा चर्चा गरे। उनले माटोको बिग्रिँदो अवस्थालाई सम्बोधन गर्न राज्य र नागरिक दुवैको साझा पहलको आवश्यकता रहेको बताए।
समापन समारोहलाई कृषि सचिव डा। गोविन्द शर्माले सम्बोधन गर्दै माटोको स्वास्थ्यमा ध्यान दिन र यसको सतत प्रयोग गर्नुपर्ने आवश्यकता र कृषिमा माटोको भूमिका विशेष उल्लेख गरे। उनले माटोको संरक्षणलाई प्राथमिकता दिन आग्रह गर्दै यसको उत्तम प्रबन्धनले दीगो कृषि र खाद्य सुरक्षा हासिल गर्न सहयोग पुर्याउने बताए।
समारोहको दौरान, माटोको संरक्षणमा उत्कृष्ट कार्य गर्ने दुई किसानलाई जनही १० हजार रुपैयाँसहित सम्मानित गरिएको थियो। यसै अवसरमा, माटोको संरक्षण र व्यवस्थापनका बारेमा आयोजित भिडियो प्रतियोगितामा उत्कृष्ट प्रदर्शन गर्ने तीन जना विजेतालाई पुरस्कार प्रदान गरिएको थियो।
कार्यक्रममा कृषि विभागका निमित्त महानिर्देशक डा। जगन्नाथ तिवारी, नार्कका महानिर्देशक डा। ध्वजराज खनाल, कृषि मन्त्रालयका सहसचिव र अन्य कर्मचारीहरूको उपस्थिति थियो।
विश्व माटो दिवस २०२४ले सबैलाई माटोको संरक्षणको महत्व र यसको दीगो प्रयोगको लागि एकजुट हुनका लागि प्रेरित गर्ने उद्देश्य राखेको छ। माटोको बिग्रिँदाले खाद्य उत्पादन, जैविक विविधता, र जलवायु परिवर्तनमा ठूलो चुनौती ल्याउन सक्छ, जसको समाधानका लागि सामूहिक प्रयास आवश्यक छ।
विश्वभरका प्रमुख माटोका समस्याहरू ९२०२४०स्
माटोको बिग्रिँदासमेत ९क्यष् िम्भनचबमबतष्यल०स् विश्वका लगभग ३३५ माटो बिग्रिएको छ। यो माटोको प्रदूषण, अति प्रयोग र माटोको उपजाऊता घट्नुले कृषि उत्पादनमा ठूलो असर पारिरहेको छ।
माटोको प्रदूषण ९क्यष् िएयििगतष्यल०स् अत्यधिक रासायनिक मल र कीटनाशकहरूको प्रयोगले माटोको प्रदूषण गरिरहेको छ, जसले जैविक विविधता र पारिस्थितिकी तन्त्रलाई हानि पुर्याइरहेको छ।
जलवायु परिवर्तनको प्रभाव ९ऋष्mिबतभ ऋजबलनभ क्ष्mउबअत०स् जलवायु परिवर्तनका कारण माटोको संरचना, तापमान र वर्षाका ढाँचामा परिवर्तन आएको छ, जसले माटोको क्षरण र उर्वरता घटाएको छ।
माटोको क्षरण ९क्यष् िभ्चयकष्यल०स् तीव्र शहरीकरण र बनस्पति कटानले माटोको क्षरण बढाएको छ, जसले कृषिमा निरन्तर गिरावट ल्याएको छ।
माटोको जैविक विविधताको हरावट ९ीयकक या क्यष् िद्यष्यमष्खभचकष्तथ०स् माटोमा भएका सूक्ष्मजीवहरूको अत्यधिक नाशले माटोको जैविक विविधतामा गिरावट ल्याएको छ, जसले पारिस्थितिकी तन्त्र र कृषि प्रणालीलाई प्रभावित बनाइरहेको छ।
यस प्रकार, २०२४ को विश्व माटो दिवसको उद्देश्य र माटोको बिग्रिँदो अवस्थाबारे विस्तृत जानकारी प्रस्तुत गरिएको छ। यसले माटोको मापदण्ड र निगरानीका महत्त्वपूर्ण पक्षहरूलाई उजागर गर्दै माटोको संरक्षणका लागि आवश्यक कदमहरू लिने आह्वान गर्दछ।
